Gần
đây sự nghiệp tu hành, tư tưởng, triết lý của Trần Nhân Tông được chú ý bàn luận
khá nhiều. Đó cũng là một phần của xu hướng Phật giáo và Phật học đang hưng thịnh tại Việt Nam. Đã
có rất nhiều bài viết được công bố, sách được in và rất nhiều hội thảo được tổ
chức. Có một vấn đề mà rất nhiều, rất rất nhiều bài viết nói tới, bàn luận và ca ngợi, đó là tinh thần nhập thế của Trần
Nhân Tông. Có người cho rằng cái tuyệt vời của ông chính là đi tu xuất gia như
thế, vậy mà vẫn nhập thế, vẫn không quên đời, quên người, vẫn để lại dấu ấn trong chính trị,
quân sự, ngoại giao…như vậy mới tuyệt vời, như vậy mới có điều kiện đóng góp
cho lịch sử, cho dân tộc.
Việc
ca ngợi như vậy đúng hay không đúng? Hay hay dở? Nên không nên? Câu hỏi này là
một việc lớn cần thảo luận, bản nhân không dám hồ đồ, lạm bàn. Tuy nhiên bằng
trực cảm thì thấy có cái gì đó chưa thật ổn thỏa. Bản chất, tính khuynh hướng của Phật giáo
là xuất thế hay nhập thế? Phật giáo là
xuất thế, là siêu thế. Phải xác định dứt khoát là thế. Còn xuất thế bằng cách nào, xuất
thế không rời thế gian tướng, giải thoát không ngoài thế gian, từ thế gian,
trong thế gian là một vấn đề thuộc cách thức. Niết bàn thị sinh tử,
sinh tử thị niết bàn cũng không nằm ngoài lẽ làm thế nào để đạt tới Niết bàn.
Đó đều là con đường và cách thức để xuất thế.
Giống như một câu chuyện Thiền, trước khi Thiền thấy bình trà tách trà
là bình và tách, đang thiền thấy bình không còn là bình tách không còn là tách,
Thiền định xong rồi bình trà lại vẫn là bình, tách vẫn lại là tách. Nó là nó nhưng cũng không còn là nó. Việc nhập thế
của người đã xuất thế tới hết mức thì rất khác với người chỉ biết có đời là đời.
"Thế" của người xuất thế mà nhập thế với " Thế" của người tại thế tuy một mà lại là hai, dẫu hai nhưng vẫn là một.
Trần
Nhân Tông quả là có nhập thế, nhưng ông nhập thế sau khi đã siêu xuất, nhập thế
để xuất thế, xuất thế mà nhập thế. Những bài ca ngợi về ở trần vui đạo đều do cụ ngồi chốn Yên tử mà
suy xét cả. Vấn đề ở chỗ ở đời mà vẫn vui đạo, đắc đạo rồi thì xuất nhập là một.
Ngu
ý cho rằng, Trần Nhân Tông nhập thế thật, nhưng cái nhập thế đó cần hiểu như thế
nào, cần đặt trong thiền mà xét, không thể xem sự nhập thế đó cũng giống với
việc nhập thế hành đạo kiểu Nho gia hoặc nhập thế là tại thế gian như người thường.
Nếu chỉ có biết nhập thế là nhập thế thì có lẽ người bán cá bán rượu ở chợ, người
tại gia không biết tới mùi Thiền là những người nhập thế nhất trên thế gian này
chứ không phải đại lão hòa thượng Trần Nhân Tông.
Kính
trọng đại lão hòa thượng vô ngần nên thấy e ngại với cả những sự ca ngợi
17.12.2011
17.12.2011
